Μάταλα, χθες και σήμερα

Από εκείνα τα παλιά χρόνια που ήμουνα νέος (και ωραίος!), κάτι μου είχε μείνει -απωθημένο να το πω;- με τα Μάταλα. Ετσι, λοιπόν, βρισκόμενος στην Κρήτη για επαγγελματικούς λόγους, αποφάσισα να τα επισκεφθώ, οδηγώντας 71 χλμ. από το Ηράκλειο στους κρητικούς δρόμους και δεν σας κρύβω, αδημονώντας να ξαναδώ την περιοχή.

Δεν είχε μεσημεριάσει καλά-καλά, όταν έφτασα. Τα Μάταλα ήταν ένα μικρό ψαροχώρι με μια υπέροχη αμμουδερή παραλία μήκους 300 μ. περίπου, που σχηματίζει ημικύκλιο, ενώ στις δύο πλευρές υπάρχουν ψηλοί κάθετοι βράχοι που καταλήγουν σε μικρό κλειστό κόλπο. Κατοικούνται από την αρχαιότητα και ήταν το επίνειο της Φαιστού. Εδώ ναυάγησαν τα πλοία του Μενελάου και πιστεύεται ότι ήταν το ακρωτήριο Νύσος, μεταξύ των όρμων Κομμού - Ματάλων.

Πριν από τους χίπις

Στους γύρω βράχους υπάρχουν τεχνητοί, σπηλαιώδεις χώροι (και υποβρύχια σπήλαια), λαξευμένοι στον βράχο. Μερικοί έχουν δωμάτια, σκαλιά και παράθυρα και φαίνεται πως χρησιμοποιήθηκαν σαν κατοικίες. Μέσα στις σπηλιές βρέθηκαν και τάφοι ελληνορωμαϊκών και πρωτοχριστιανικών χρόνων. Υπάρχουν ακόμη και σπήλαια που μπορεί να τα επισκεφθεί κανείς με βάρκα.

Οι σπηλιές παρέμειναν άδειες για χιλιάδες χρόνια μέχρι που κάποιοι περιπλανώμενοι χίπις τις ανακάλυψαν και κατοίκησαν σ' αυτές για αρκετά χρόνια. Μετά ακολούθησαν και άλλοι και άλλοι, μεταξύ τους και γνωστοί, όπως οι Μπομπ Ντίλαν, Τζόνι Μίτσελ, Τζάνις Τζόπλιν και Κατ Στίβενς. Την περίοδο της χούντας (1973, με νουθεσία και εντολή του Μητροπολίτη Γορτύνης εκδιώχθηκαν οι χίπις κατασκηνωτές από τα σπήλαια των Ματάλων και κάποιοι, αν θυμάμαι καλά, απελάθηκαν. Σήμερα, οι σπηλιές έχουν περιφραχθεί από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και απαγορεύεται η διαμονή και η διανυκτέρευση σ' αυτές.

Η πρώτη μου φορά

Καθόμουν σ' ένα όμορφο καφέ πάνω από την παραλία και προσπαθούσα να φέρω στο μυαλό μου τις παλιές εικόνες. Γιατί είχα βρεθεί και εγώ στα Μάταλα, το 1972, και ήταν το πρώτο μου πολιτισμικό σοκ και όχι μόνον, στην «τρυφερή» εφηβεία των 19 ετών.

Ημασταν μια παρέα «τρελόπαιδα» με μοτοσικλέτες, από τις πρώτες γιαπωνέζικες που είχαν έρθει τότε στην Ελλάδα, και κάναμε τον γύρο της Κρήτης. Θυμάμαι λεπτομέρειες απ' όλο το ταξίδι, αλλά από τα Μάταλα έχω ελάχιστες θολές εικόνες ενός πλήθους αγοριών και κοριτσιών, που είχαν γίνει όλοι μια παρέα και μας χαιρετούσαν με τα δύο δάχτυλα τεντωμένα (το σήμα της Ειρήνης) και λέγοντας «Peace man». Αυτό που θυμάμαι έντονα είναι η αίσθηση σοκ και δέους, μάλλον επειδή ήμουν ένας αλαζονικός 19χρονος που θεωρούσε εαυτόν μοντέρνο και χωρίς προκαταλήψεις. Ετσι, ο εγκέφαλος έκανε αυτό που λέμε στη νεοελληνικήν delete. Ρωτώντας τους συγγέροντες (από το γερός!) φίλους μου ανακάλυψα πως ακριβώς το ίδιο είχε συμβεί και σε αυτούς. Θυμάμαι ακόμα πως τουριστικές υποδομές σχεδόν δεν υπήρχαν. Τώρα ήταν πολύ διαφορετικά.

Αληθινή ιστορία

Στο καφέ, στο πλαϊνό τραπέζι, καθόταν ένας συνομήλικος Νεοζηλανδός και τον ρώτησα αν είχε έρθει στα Μάταλα για πρώτη φορά.

Εκείνος, το όνομά του ήταν Γκάρι, μου διηγήθηκε μια πονεμένη ιστορία.
Ο μεγαλύτερος αδερφός του είχε μείνει έναν ολόκληρο χρόνο στα Μάταλα και βέβαια είχε πει στον Γκάρι τα καλύτερα.

Ετσι εν... σωτηρίω έτει 1973, ο Γκάρι ξεκίνησε από την πατρίδα του για τα μακρινά Μάταλα. Στην Αθήνα γνώρισε μια Αυστραλέζα, που έμελλε να γίνει γυναίκα του, που είχε εκδιωχθεί από τα Μάταλα και ήταν καθ' οδόν για την Ιο.
«Ετσι πήγα κι εγώ στην Ιο και ήταν υπέροχα. Σχεδόν όλοι που ήταν στα Μάταλα πήγαν μετά στην Ιο. Πολύ ωραία χρόνια».
-Και ήρθες τώρα να δεις πώς είναι τα Μάταλα, ρώτησα εγώ.
«Οχι ακριβώς. Εχασα τη γυναίκα μου πριν από 4 μήνες και επισκέπτομαι τώρα τα μέρη που έζησε».

Υστερα από λίγο χαιρέτησα τον θλιμμένο Γκάρι και περπάτησα στο χωριό. Είχε αρκετό κόσμο, παρ' ότι ήταν αρχή της σεζόν. Συνάντησα κάποιους μεσήλικες και νομίζω πως διέκρινα νόστο στο βλέμμα τους. Οπως μου έλεγε και ο συμπαθής ξενοδόχος, «οι περισσότεροι από αυτούς που τότε θεωρούσαν αλήτες, είναι σήμερα μεγάλοι και τρανοί. Κι έρχονται τακτικά, ίσως για να θυμηθούν τη νιότη τους. Βιομήχανοι, τραπεζίτες, ακόμα και υπουργοί. Πέρσι είχε έρθει ένας Γερμανός ή Αυστριακός, κάτι τέτοιο».

Σήμερα, τα Μάταλα είναι όμορφος τουριστικός οικισμός που υπάγεται στον Δήμο Τυμπακίου με φιλόξενα, καθαρά δωμάτια, καλές ταβέρνες με πολύ προσιτές τιμές και βέβαια με υπέροχες παραλίες. Μάλιστα, το τηλεοπτικό δίκτυο και site, Travelchannel, θεωρεί την παραλία της Κόκκινης Αμμου (πίσω από τους βράχους) μία από τις καλύτερες του κόσμου.